Deprem sonrası Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının haklarından biri de “hak sahipliği” olarak tanımlanan ve belgeyle tescil edilen destektir. Hak Sahipliği Belgesi, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı’na bağlı olarak hizmet sunan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından tescil edilir. Hak sahipliği belgesinin hangi amaçla tescil edildiği, kimlere verildiği ve nasıl elde edildiği konusunda detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Hak Sahipliği Nedir?

Hak sahipliği belgesi yıkılan, ciddi hasar gören veya afetlerden etkilenebilecek olan binaların mülkiyet durumunu ve ilişkilerini resmi olarak ispatlayan, güvence altına alan ve afetzedelere binaların yeniden inşasında destek sağlayan bir belgedir. Afet sırasında yıkılan, yanan veya başka bir şekilde ağır hasar gören ve işlevsiz hale gelen yapıların imar planlarına göre kamulaştırılması gerekir. Zorunlu olarak kamulaştırılan bu yapıların tamamen yıkılması söz konusu olur. Bu durumda hak sahipliği olan yurttaşlar, kendilerine ait yapılar bu tür bir durumla karşılaştığında birtakım desteklerden yararlanır. Hak sahipliği olan yurttaşlar, kendilerine ait olup da zorunlu olarak kamulaştırılmış yapılarının olduğu arazide yeniden bir konut inşa edebilmek adına kredi desteğinden yararlanır. Tabii ki hak sahipliği belgesi almak için birtakım prosedürler söz konusudur. Herhangi bir şekilde tapusu size ait bir malın afet kapsamında zarar görmesi durumunda hak sahipliği belgesini nasıl ve nereden alabileceğinizi bilmekte yarar var.

Kimler Hak Sahipliği Belgesi Alabilir?

AFAD Hak Sahipliği Belgesine sahip olmak için karşılanması gereken birtakım kriterler vardır. Bununla ilgili olarak AFAD Hak Sahipliği Belgesi tescil edilebilecek kişiler şu şekilde sıralanır:

• Kendilerine ait konut, iş yeri veya ahırları ağır-yıkık derecesinde veya orta derecede hasara uğrayan kişiler.
• Afet öncesinde veya afetin gerçekleştiği tarihte ebeveynlerinin mülkiyetindeki konutlarda oturanlar.
• Sahibi ya da ortağı oldukları konutlar ve iş yerleri afet sonucunda hasara uğrayanlar.
• Hak sahiplerine yeniden inşa taahhüdü sağlanarak istimlak edilen yapıların sahipleri.

AFAD tarafından tescil edilen Hak Sahipliği Belgesine sahip olmak için yerine getirilmesi gereken birtakım yasal zorunluluklar şu şekildedir:

• Yönetmeliklerce belirtilen yasal süre içerisinde talep taahhütnamesi verilmesi ve borçlandırma işleminin yapılması.
• Söz konusu yapının mülkiyetine sahip olunması. Kiracı veya misafir durumunda olanlar hak sahibi olamazlar.
• Mülkiyet sahibi olan kişinin gerçek kişi olması. Vakıf ve dernek gibi tüzel kişilikler hak sahibi olamazlar.
• Söz konusu mülkün belge talebinde bulunan şahsa ait bir arazide ve inşaat ruhsatlı olarak inşa edilmiş olması.
• Belge talebinde bulunan vatandaşın DASK poliçesine sahip olması.
• Sahip olunan yapının imar planı gereğince sakıncalı olarak tanımlanan bir bölgede yer almaması, yapının ruhsat sahibi olması.

Hak Sahipliği Belgesi Nasıl Alınır?

Hak sahipliği başvurusu için söz konusu yapının yer aldığı afet bölgesindeki mahalle veya köy muhtarlığında o bölge ile yetkili en büyük mülki amirlik tarafından ilanlar verilir. Bu ilanlar neticesinde hak sahipliği başvurusu yapan mülk sahibinin gerekli prosedürleri yerine getirmesi gerekir. İlanda belirtilen süre zarfında söz konusu mülke ve mülk sahibine ilişkin evrakların ve dilekçelerin, mücavir alan sınırları içerisinde belediyelere, mücavir alan sınırları dışında ise valiliklere teslim edilerek müracaat edilmesi gerekir. 

Hak sahiplerinin tespiti için 7269 Sayılı Kanun gereğince bir komisyon kurulur. Mahalli Hak Sahipliği İnceleme Komisyonu olarak adlandırılan bu heyet, Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Hakkındaki Yönetmelik uyarınca, mülki amir veya mülki amir tarafından görevlendirilen memur başkanlığında gerekli çalışmaları yürütür ve hak sahiplerini tespit eder. 

Hak sahibi olduğu tespit edilen kişilere TOKİ yoluyla, ihale yöntemiyle, evini inşa edene yardım yoluyla ya da hazır konut kredisi desteği ile çeşitli imkânlar sağlanır. Bu süreç, hak sahipliği talep ve taahhütname işlemleri için 60 gün, borçlandırma için 60 gün ve itiraz süreçleri 15 gün olmak üzere toplamda en fazla 135 gün içerisinde tamamlanır. Konutların teslim süresi ise ilgili bakanlıkça mahalli idarelerden yapılan duyuruları takiben 45 gündür. Bu 45 günde borçlandırmasını yapmış olduğu halde konutu teslim almayanların hak sahipliği kendiliğinden sona erer. Bu süreçte mülk sahibine öncelikle tapu tahsis belgesi sağlanır ve daha sonra ise bu belge tapuya dönüştürülür.